Ekologija i zaštita životne sredine

UTICAJ KOPNENOG, ŽELJEZNIČKOG, VODENOG I VAZDUŠNOG SAOBRAĆAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

 

04.10.2022 10:43
Slika
 
Saobraćaj s jedne strane odgovara sve većim zahtjevima za transport tereta i putnika, a s druge strane je povezan s rastućim promjenama u životnoj sredini. Uticaj saobraćaja na životnu sredinu je jako negativan i jasno je da sadašnji saobraćajni sistemi nisu održivi u odnosu na istu.

Rast globalnih emisija ugljika je stalan, a saobraćaj je zbog upotrebe fosilnih goriva odgovoran za 25% tih emisija. Saobraćaj uzrokuje i emisije dušikovih oksida i hlapivih organskih spojeva koji uzrokuju stvaranje ozona. Ozon prisutan u ozonskom omotaču neophodan je za život na Zemlji, ali pri tlu je nepoželjan.
Nepovoljan uticaj saobraćaja na životnu sredinu manifestuje se i onečišćenjem tla, vode i zraka, pojavom buke i vibracija te ukupnim negativnim djelovanjem na životnu sredinu.

Osim toga, saobraćaj uzrokuje vizuelnu degradaciju gradskog i prirodnog prostora, zauzima zelene površine i vitalne dijelove prostora u nekim ionako prenapučenim područjima.
Sve vrste saobraćaja, kopneni, željeznički, vodeni te vazdušni saobraćaj, imaju znatno štetan uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi.

Kopneni saobraćaj i životna sredina

Razvojem automobilske industrije svijet je postao preplavljen automobilima. Analitičari procjenjuju kako će se svjetska automobilska flota udvostručiti u sljedećih dvadeset godina, dok će benzin i dizelsko gorivo i dalje biti najrašireniji izvor energije.

Logično je zaključiti da će se prema ovakvim predviđanjima udvostručiti i emisija ugljikovog dioksida, a to će dovesti do opasno visokih koncentracija CO2 u atmosferi.

Uz to će se povećati i upotreba zemljišta za potrebe saobraćajne infrastrukture, a to vodi do gubitka bioraznolikosti, narušavanja zajednica i uništavanja prirodnih staništa te učestalijih onečišćenja vode. 

Odbačena stara vozila, istrošene gume, ulja i drugi razni predmeti i loše hemikalije koji se odbacuju takođe djeluju negativno na kvalitet naše životne sredine.

Pomorski i riječni saobraćaj i životna sredina

Brodovi i druga plovila onečišćuju plovne rijeke i mora pri ukrcaju i iskrcaju tereta, te kod redovnog održavanja, a poseban problem predstavljaju balastne vode.

Balastna voda je voda ukrcana radi postizanja stabilnosti plovnog ili plutajućeg objekta, a godišnje se prenesu ogromne količine balastnih voda s oko 4500 različitih vrsta organizama i oko 3000 planktonskih vrsta.

Savremeno brodarstvo i pomorski saobraćaj nezamislivi su bez balastnih voda, ali one su zbog organizama koje prenose rastuća prijetnja morskoj životnoj sredini i održivosti različitih ekosistema.

Negativan uticaj pomorskog i riječnog saobraćaja na životnu sredinu vidljiv je i kod nenadanih havarija u rijekama i morima gdje razne vrste otpada, nafta i naftni derivati te druga hemijska sredstva dospijevaju u iste.

Vazdušni saobraćaj i životna sredina

Intenzivan razvoj vazdušnog saobraćaja u nekim je područjima opterećenje okoline doveo do krajnjih granica podnošljivosti, a buka koju avioni i druge letjelice uzrokuju tolikih je razmjera da je kvalitet življenja u blizini vazdušnih luka snižen.

Avioni i druge letjelice tokom leta izbacuju otpadne gasove i time ugrožavaju ozonski omotač, uzrokuju stvaranje naoblake i druge negativne posljedice.
Nije potrebno dodatno isticati koliko su po okolinu opasni vojni avioni koji prevoze hemikalije i nuklearno ili biološko oružje.

Željeznički saobraćaj i životna sredina

Željeznički saobraćaj ima manje štetan uticaj na životnu sredinu od npr. kopnenog saobraćaja. Ovaj oblik saobraćaja ekološki je prihvatljiviji i privredno isplativiji ako se koristi električna vuča vozova.

Osim toga, za gradnju željezničke pruge i prateće infrastrukture potrebno je puno manje prostora nego za gradnju vazdušne luke ili puteva.

Vrsta saobraćaja koju svi svakodnevno koristimo najgora je za svijet oko nas, a radi se o kopnenom saobraćaju. S obzirom na to da je u posljednjih 20-30 godina zabilježen samo rast transporta roba i ljudi, potrebno je se što prije okrenuti razvoju i organizaciji saobraćaja prema načelu održivog razvoja.

Vazdušni saobraćaj i životna sredina

Slika
Vazdušni saobraćaj je proces prevoza osoba i stvari vazdušnom plovidbom, ali i bilo koja druga upotreba ili djelovanje u vazdušnom prostoru. U svojoj osnovi se dijeli na vojni i civilni saobraćaj. Vojni vazdušni saobraćaj je vazdušni saobraćaj u kojem učestvuju vojni avioni i letjelice i koji služi isključivo u vojne svrhe.
Civilni vazdušni saobraćaj odnosi se na sav vazdušni saobraćaj osim vojnog i dijeli se na javni vazdušni saobraćaj, domaći vazdušni saobraćaj i poseban vazdušni saobraćaj.

Domaći vazdušni saobraćaj je saobraćaj koji se obavlja u vazdušnom prostoru jedne zemlje. U javni vazdušni saobraćaj spadaju linijski i povremeni prevoz osoba ili stvari. Linijski vazdušni saobraćaj uključuje redovni komercijalni prevoz osoba i stvari. Dostupan je svima pod jednakim uslovima, obavlja se prema unaprijed utvrđenim linijama i unaprijed utvrđenom redu letenja te po objavljenim cijenama i opštim uslovima prevoza. Povremeni vazdušni saobraćaj uključuje komercijalni prevoz ljudi ili stvari, a nije linijski i obavlja se uz posebno ugovorene uslove (panoramski letovi, charter prevoz i sl.). Poseban vazdušni saobraćaj odnosi se na saobraćaj koji nije uključen u javni vazdušni saobraćaj.

Prednosti savremenog vazdušnog saobraćaja su brzina, udobnost i sigurnost prevoza, a uz sve jeftinije usluge to pridonosi stalnom rastu putničkog vazdušnog saobraćaja.

Trenutni sistem upravljanja vazdušnim saobraćajem nije dovoljno dobar kako bi se nosio s povećanom potražnjom koja se očekuje u sljedećih 20-30 godina, a jedan od najvećih nedostataka vazdušnog saobraćaja je njegov uticaj na životnu sredinu.

Kako vazdušni saobraćaj utiče na životnu sredinu

Avioni i razne letjelice negativno utiču na životnu sredinu stvaranjem emisija štetnih gasova iz avio motora i bukom. Buka koju avioni i razne letjelice stvaraju tolikih je razmjera da je u blizini vazdušnih luka kvalitet života snižen.

Zbog potrebe izgradnje samih vazdušnih luka često dolazi do narušavanja flore i faune na tim područjima, dok tlo i voda oko vazdušnih luka postanu onečišćeni.
S obzirom na to da se predviđa da će se do 2050. godine vazdušni saobraćaj sedmostruko povećati, dok će se potrošnja goriva povećati za tri puta, jasno je da vazdušni saobraćaj ima značajan uticaj na klimatske promjene. 

Avioni i razne druge letjelice tokom leta izbacuju i otpuštaju otpadne gasove, a kad su emisije štetnih tvari u pitanju, najveću brigu zadaju dušični oksidi (NOx). Oni u gornjoj troposferi povećavaju količinu ozona koji na tim visinama dovodi do efekta staklenika, a u stratosferi dolazi do oštećenja prirodnog ozonskog sloja.
Zagađenje životne sredine uzrokovano vazdušnim saobraćajem najintenzivnije je na sjevernoj polulopti naše planete, naročito iznad američkog i evropskog kontinenta te na glavnim vazdušnim koridorima preko Atlantika i Pacifika.

Osim direktnog uticaja na staklenički efekat, polucija vodene pare uslovljena vazdušnim saobraćajem ima dodatno djelovanje na klimu jer dolazi do stvaranja tzv. kondenzacijskih pruga koje potiču nastajanje ledenih cirusnih oblaka.

Konstantnim usavršavanjem tehnologije avionskih i drugih motora za vazdušni saobraćaj može se smanjiti znatno proizvodnja buke te potrošnja goriva, a samim time i emisija štetnih gasova.
S ciljem smanjenja negativnog ekološkog uticaja vazdušnog saobraćaja predviđa se i optimizacija procedura pri polijetanju i slijetanju.
0 0